مغالطه قیاس مُضمَر مردود چیست؟/مغالطه ناشی از حذف ارکان استدلال
در اینجا منظور از قیاس مُضْمَر، قیاسی است که یکی از ارکان آن(صغرا، کبرا و یا نتیجه) حذف شده باشد؛ ملا وقتی می گوئیم: «مگر نه این که ما مسلمان هستیم، و مسلمانان با هم برادرند؛ پس نباید این همه با هم اختلاف داشته باشیم.»
در این جا دو قیاس تشکیل داده ایم، اصل قیاس اول چنین بوده است:
ما مسلمان هستیم
مسلمانان با هم برادرند
پس ما با هم برادریم؛
و اصل قیاس دوم چنین بوده است:
ما با هم برادریم
برادران نباید این همه با هم اختلاف داشته باشند
پس ما نباید این همه اختلاف داشته باشیم.
حتی گاهی در یک قیاس واحد که دارای سه رکن است ممکن است دو رکن با هم حذف شوند؛
مثلا می گوئیم:
اگر خدا خداست، پاداش خوبی به نیکوکاران می دهد؛
که اصل قیاس چنین بوده است:
اگر خدا خداست، پاداش خوبی به نیکوکاران می دهد
اما خدا خداست
پس پاداش خوبی به نیکوکاران می دهد.
علت حذف یکی از ارکان دو چیز می تواند باشد:
یکی اینکه اگر یک رکن (صغرا، کبرا یا نتیجه) برای مخاطب کاملا آشکار و واضح باشد باشد،دیگر نیازی به ذکر آن احساس نمی شود، مانند مثالهای بالا.
اما گاهی علت حذف یک رکن، آن است که نه تنهاآن رکن آشکار و واضح نیست، بلکه کاملا خطاست و حذف آن به منظور مخفی داشتن کذب آن است؛
مثلا می گوئیم:
«فلانی با دشمن سخن می گوید، پس خائن است»،
در اینجا کبرای قیاس حذف شده است
زیرا اگر به آن تصریح می شد که: «هر کس با دشمن سخن بگوید، خائن است»،
خطا بودن آن زودتر به ذهن متبادر می شد، یا می گوئیم:
«فلانی دزد است، چون شب ها در کوچه پرسه می زند»،
که در آن این کبرا به علت خطا بودن حذف شده است که: «هر که شب ها در کوچه پرسه بزند، دزد است».
پاسبان هاهم شب ها در کوچه هاپرسه می زنند اما نه تنها دزد نیستند ، دزدگیرند.
نکات:
بنابر آنچه ذکر شد خود قیاس مضمر اشکالی ندارد، اما اگر رکن حذف شده در قیاس مضمر، مردود و غلط باشد ، به آن «قیاس مُضْمَرمردود » می گوئیم که یک مغالطه است.
مثال زنده
« اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد »
خب؟ نتیجه؟
چه کنیم ؟!
شرقی ها قابل اعتمادترند ؟! روی چه حساب؟!
مذاکره نکنیم؟!
توافق امضا نکنیم؟
یا ضمن توافق فحاشی کنیم ، مبنا را بر این بگذاریم که هیچ پیمانی امضا نکرده ایم و قایمکی بدون آن که مسئولیت اعمال‌مان را بپذیریم بر علیه منافع غرب و متحدانشان عملیات انجام دهیم ؟!
صورت استدلال:
- میوه‌ی گردو بسیار کوچک ست.
- درخت گردو بسیار بزرگ ست.
- اندازه ی میوه با درخت تناسب دارد ( مقدمه‌ی پنهان )
- پس درخت خربزه باید چند ده برابر درخت گردو باشد که اندازه ای حیرت آور می‌شود . الله اکبر