چرا هدایت نقدینگی به سمت تولید امکان ندارد

برخی نامزدهای ریاست جمهوری وعده «هدایت نقدینگی به سمت تولید» رو می‌دهند. جالب اینکه این حرف رو به اعتبار اقتصاددان بودن هم می‌زنند! در این پست خواهیم دید که چرا تعبیر «هدایت نقدینگی به سمت تولید» یک تعبیر بی‌معنیه.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

مقدمتا به دارایی‌ها و تعهدات یک شرکت فکر کنیم. هر شرکت دارایی‌هایی داره که از به کار گرفتنشون درآمدزایی می‌کنه. متناسبا، هر شرکت تعهداتی داره. برخی از این تعهدات از جنس بدهی هستند و برخی از جنس سهام. شرکت از محل عوایدش اول بدهیش رو پرداخت می‌کنه و بعد از محل عواید مازاد، سود سهام میده.

بدهی و سهام، از این جهت که ادعایی هستند بر عواید یک شرکت، مشابه هستند، ولی از این جهت که بدهی اولویت داره متفاوت هستند. ریسک کمتر بدهی نسبت به سهام هم بخاطر همین تفاوته.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

وقتی سهام شرکتی رو در بورس معامله می‌کنید، دارایی شرکت کم و زیاد نمیشه، بلکه صرفا سهام دست به دست میشه. دارایی شرکت فقط در زمان انتشار اولیه سهام افزایش پیدا میکنه.

وقتی شرکتی بدهی منتشر می‌کنه هم همینطوره. در زمان انتشار اولیه بدهی، دارایی شرکت افزایش پیدا میکنه، اما بعد که بدهی دست به دست میشه، اثری بر وضعیت مالی شرکت نداره.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

نقدینگی، بدهی نظام بانکیه. پول ما، بدهی نظام بانکی به ماست، و به همین دلیل هم بابتش سود دریافت می‌کنیم. وقتی نظام بانکی به گیرنده تسهیلات، مثلا یک کارگاه تولیدی، اعتبار میده، این دو بدهی متقابل ایجاد می‌کنند؛ گیرنده تسهیلات به بانک بدهکار میشه و بانک گواهی بدهیش رو به گیرنده تسهیلات میده. به اون گواهی بدهی میگیم پول. یعنی پول در زمان اعطای اعتبار بانکی خلق میشه، چون پول همون بدهی نظام بانکیه.

در پی گرفتن اعتبار، کارگاه تولیدی پول رو خرج می‌کنه و مواد اولیه میخره. بعد از تولید محصول، اون رو میفروشه و پول رو از بازار پس میگیره. حالا میتونه با پس دادن پول به بانک، در واقع بدهی بانک رو بهش پس بده تا بدهی خودش رو از بانک پس بگیره. بدین وسیله، اون حساب بدهی متقابل صاف میشه.

در زمان خلق نقدینگی، اعتبار بانکی وارد فعالیت تولیدی میشه و چرخ‌های تولید رو به گردش درمیاره. اما بعد از اون، هر چقدر این نقدینگی دست به دست بشه، اثری بر فعالیت تولیدی بنگاهی که اعتبار گرفته بود نداره.

از این جهت، رفتار پول عین رفتاری‌ست که بالاتر در سهام و بدهی شرکتها دیدیم. همونطور که معامله سهام در بازار ثانویه بورس به افزایش دارایی شرکتها منجر نمیشه، دست به دست شدن نقدینگی هم اعتباری به فعالیت تولیدی نمیده.

➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖

از این حیث تعبیر «هدایت نقدینگی به سمت تولید» بی معنیه. نقدینگی فقط در زمان خلق شدن می‌تونه وارد تولید بشه. پس در واقع «هدایت اعتبار به سمت تولید» یک تعبیر معنی داره.

اما برای اینکه اعتبار به سمت تولید هدایت بشه نه به سمت رانت، ساز و کارهای دقیقی لازمه.
یک راه، سپردن هدایت اعتبار به دست دولته. منتها دولت در این نیم قرن، ام‌الفساد اقتصاد کشور بوده. چنین دولتی اعتبار رو جز به سوی رانت هدایت نمی‌کنه. اما کشورهای دیگه هم از هدایت اعتبار توسط دولت نفعی نبردن. در دهه‌های اخیر، کشورهای توسعه یافته به نظامات دقیقی در بازارهای مالی و بانکی‌شون رسیدن که باعث میشه بانکها و شرکتهای سرمایه گذاری خصوصی، اعتبار رو به سمت فعالیت‌های تولیدی مفید هدایت کنند.

بعد از انتخابات، در مورد این ساز و کارها صحبت می‌کنیم. عجالتا حواستون به نامزدهای مثلا اقتصاددانی که قصد هدایت نقدینگی دارند باشه.