ماجرای حمله سوتر در سقوط هواپیمای اوکراینی مشکل کجاست؟
رییس کمیسیون امنیت ملی از جلسه مجلس در مورد سقوط هواپیمای اوکراینی خبر داد. این جلسه دو نتیجه مهم داشته
اول: «احتمال جنگ الکترونیک و هجوم سایبری ... منتفی است»
دوم: «سامانه ... در حالت آتش محدود [بوده] نه آتش به اختیار، پس این سانحه کاملاً بر اثر خطای انسانی بوده»
(منبع: www.irna.ir/news/83640767/)
دو هفته‌ست که فرضیه هجوم سایبری و حمله سوتری مطرح هست. اثبات این فرضیه نیاز به داده‌هایی داره که فقط در اختیار ستادکل نیروهای مسلح هست، و حالا اونها احتمال هجوم سایبری رو منتفی دونستند.
فرضیه سایبری مطرح می‌شد تا این حادثه بیافته گردن آمریکا. ولی اگه این فرضیه ثابت می‌شد، معنیش این می‌بود که پدافند کشور چنان نسبت به یک هجوم سایبری آسیب پذیره، که عملا هیچ کارایی دفاعی نداره، بلکه تبدیل به سلاحی علیه کشور میشه.
در نهایت فرضیه هجوم سایبری ثابت نشد.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
توضیح رسمی، دلیل رو «خطای انسانی» مطرح میکنه. طرح «خطای انسانی»، پای چند افسر جزء رو به دادگاه باز میکنه، ولی پدافند کشور رو نسبت به یک کاستی سیستمی تبرئه میکنه.
منتها اگه واقعا یک خطای سیستمی در کار بوده باشه، انداختن گناه به گردن افسران جزء، در زمان یک حمله واقعی به آسمون کشور، اونها رو به حد خطرناکی محافظه‌کار خواهد کرد؛ به حدی که شاید فاجعه دیگه‌ای به بار بیاد.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
اونچه بدیهیه اینه که یک حادثه مرگبار رخ داده. یه راه اینه که تقصیر رو گردن آمریکا یا یه افسر جزء بندازیم، و بعد نتیجه بگیریم که چون قصور از ما نبوده، لازم نیست روشمون رو تغییر بدیم. اما اگه ریشه حادثه جای دیگه‌ای باشه، فرافکنی باعث میشه ریشه حادثه دست نخورده بمونه، و در آینده حوادث بیشتری رقم بزنه. راه بهتر اینه که ریشه حادثه رو درست شناسایی کنیم، و بعد تغییراتی ایجاد کنیم تا احتمال حادثه در آینده کم بشه.
سقوط هواپیمای اوکراینی، اولین خطای پدافند نبود. اگه گذارتون به شمال شرق تهران افتاده، شاید از بزرگراه شهید بابایی رد شده باشید. دست کم، اسم شهید بابایی رو حتما شنیدید. ایشون در صندلی کمک خلبان یک جنگنده اف-۵ نشسته بود، و در حال برگشتن از آسمان عراق، بعد از یک عملیات موفق شناسایی بود، که ۱۵ مرداد ۱۳۶۵، اشتباها توسط پدافند کشور شهید شد.
حدود ۴:۳۰ بامداد ۶ بهمن ۱۳۹۰، یک اف-۱۴ از پایگاه ششم شکاری بوشهر بلند شد تا نسبت به امنیت آسمون نیروگاه اتمی بوشهر اطمینان حاصل کنه. دقایقی بعد سقوط کرد، و خلبان و کمک خلبان شهید شدند. گزارش رسمی، دلیل سقوط رو نقص فنی اعلام میکنه، اما اجکت نکردن خلبان و کمک خلبان رو توضیح نمی‌ده!
در یک سال و نیم پیش از این حادثه، سه جنگنده دیگه سقوط کرده بودند و در هر سه مورد، خلبان و کمک خلبان اجکت کردند. چرا این بار اجکت نکردند؟
اگه ریشه مشکلات پدافند کشور بررسی نشوند، حوادث تکرار می‌شن.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
هر دستگاه راداری گاهی «مثبت کاذب» داره و گاهی «منفی کاذب». «مثبت کاذب» یعنی گاهی چیزی که نیست رو می‌بینه، و «منفی کاذب» یعنی گاهی چیزی که هست رو نمی‌بینه. برای کاهش این «کاذب»ها، پدافند، داده رادارهای متعدد با فن‌آوریهای مختلف رو تجمیع میکنه، تا به تصویر دقیق‌تری از آسمون کشور دست پیدا کنه. تجمیع داده رادارهای مختلف، نیازمند یک سیستم یکپارچه اطلاعاتیه. اما سیستم‌های اطلاعاتی می‌تونند قطع بشن. به همین جهت، چندین لایه سیستم ارتباطی پشتیبان در نظر گرفته میشه.
در نهایت، تصمیم توسط افراد گرفته میشه، افرادی که دچار استرس می‌شن، و در زمان کوتاه، توان تحلیل‌شون کاهش پیدا میکنه. به همین جهت، اولا نیازمند آموزش مفصل، و دوره‌های بازآموزی مرتب هستند .ثانیا، باید سیستمی برقرار باشه تا بسته به شرایط، توان اقدام افراد رو محدود کنه، و یا به اجماع چندین نفر مختلف مشروط کنه.
سیستم، مجموعه سازوکارهاییه که بین عده زیادی هماهنگی ایجاد میکنه، و در حالی که احتمال خطای اونها رو کاهش می‌ده، مانع اقدامات مفیدشون نمی‌شه. در هر نهادی، برقراری سیستم‌ها مهمند، و در مورد پدافند، داشتن سیستم‌های کارا بسیار مهمه.
تصور کنید اگه سیستم دفاع هسته‌ای آمریکا یا روسیه، چنان سیستم محدود کننده‌ای نمی‌داشت، و یک افسر جزء می‌تونست تصمیم بگیره که یک موشک بالستیک هسته‌ای به طرف مقابل شلیک کنه. چه فاجعه‌ای می‌شد!
اونجا که در وضعیت آتش محدود، چند افسر جزء می‌تونند آتش به اختیار عمل کنند، یک «خطای انسانی» رخ نداده، بلکه یک «خطای سیستمی» رخ داده.
➖➖➖➖➖➖➖➖➖➖
جمع بندی:
۱- نه تقصیر امریکاست، نه خطای انسانی!
۲- لازمه ریشه «خطای سیستمی» پیدا و رفع بشه.
۳- عادت فرافکنی رو ترک کنیم، تا از تجربیاتمون درس بگیریم و روشمون رو اصلاح کنیم.