در درس پيشين دانستيم که قرآن کريم هدف خلقت انسان را، عبوديت بيان کرده است.
رشد و کمال انسان و در نتیجه رستگاری او جز با گام برداشتن به سوی این هدف میسر نمی شود.
اولین گام برای حرکت انسان در این مسیر، شناخت انسان است؛ یعنی شناخت سرمایه ها، توانایی ها و
استعدادهای او و همچنین شناخت موانِع حرکت انسان در مسیر عبودیت.
به همین دلیل است که خودشناسی سودمندترین دان شها شمرده شده است.
به راستی خداوند متعال چه جایگاهی برای انسان در نظام هستی قائل است؟
برای رسیدن انسان به هدفش چه توانای یهایی در وجود او قرار داده است؟
و سرانجام اينکه مهم ترين موانع بندگي انسان و رسيدن انسان به کمالات و زيبايي ها چه چيزهايي است؟
برای یافتن پاسخ پرس شهای فوق، به قرآن کریم مراجعه می کنیم تا پاسخ را از کلام خالق خویش دریابیم.
سرمایه های انسان
خداوند با دادن نعمت های مادی و معنوی به انسان، او را گرامی داشته و به او کرامت بخشیده و
بر بسیاری از مخلوقات برتری داده است. آنچه در آسما نها و زمین است، برای انسان آفریده و توانایی
بهر همندی از آنها را در وجود او قرار داده است. همهٔ اینها نشان می دهد خداوند متعال برای انسان در
نظام هستی جایگاه ویژه ای قائل شده است.
خداوند متعال براي اينکه انسان بتواند در مسير رشد و کمال خود حرکت کند و به هدف خلقت
دست يابد، سرمايه هايي در اختيارش قرار داده است. شناخت انسان و سرمايه هايش، در گام نخست و
بهره گيري از آنها در گام بعد، عامل بسيار مهمي براي حرکت به سوي هدف است.
1_ پروردگار، به ما نيرويي عنايت کرده تا با آن بينديشيم و مسير درست زندگي را از راه هاي
غلط و خوب را از بد تشخيص دهيم. حقايق را دريابيم و از جهل و ناداني دور شويم. درست را از
نادرست و حق را از باطل تشخيص دهيم.
2_ خداوند، ما را صاحب اراده و اختيار آفريد و مسئول سرنوشت خويش قرار داد. سپس راه
رستگاري و راه شقاوت را به ما نشان داد تا خود راه رستگاري را برگزينيم و از شقاوت دوري کنيم.
اِنّا هَدَیناهُ السَّبیلَ
اِمّا شاکِرًا و امّا کَفورًا
ما راه را به او نشان داديم
يا سپاسگزار خواهد بود و يا ناسپاس
انسان، ٣
٣_ خدای متعال، شناخت خیر و نیکی و گرایش به آن و شناخت بدی و زشتی و بیزاری از آن
را در ما قرار داد، تا به خیر و نیکی روآوریم و از گناه و زشتی بپرهیزیم. از ای نروست که همهٔ ما فضائلی
چون صداقت، عزت نفس و عدالت را دوست داریم و از دورویی، حقارت نفس، ریا و ظلم بیزاریم.
وَ نَفس وَ ما سَوّاها
فَاَلهَمَها فُجورَها وَ تَقواها
سوگند به نفس و آن که سامانش بخشید
آن گاه بدکاری و تقوایش را به او الهام کرد.
شمس، 7 و 8
٤_ گرایش انسان به نیکی ها و زیبایی ها سبب می شود که در مقابل گناه و زشتی واکنش نشان
دهد و آن گاه که به گناه آلوده شد، خود را سرزنش و ملامت کند و در اندیشهٔ جبران آن برآید. قرآن کریم، عامل دروني اين حالت را نفس لوامه يعني نفس سرزنشگر، ناميده و به آن سوگند خورده است.
ولا اُقسِمُ بالنَّفسِ اللَّوّامَِة
و سوگند به نفس ملامت کننده
قیامت، ٢
5_ علاوه براين سرمايه هاي بزرگ، خداوند، پيامبران و پيشوايان پاک و دلسوزي را همراه با
کتاب راهنما براي ما فرستاد تا راه سعادت را به ما نشان دهند و در پيمودن راه حق به ما کمک کنند.
سرمایه هایی در مسیر هدف
هدف و مسیر حرکت هر کس با توانایی ها و سرمایه هایش هماهنگی دارد. اگر کسی سرمایه ای
اندک داشته باشد، به کاری کوچک روی می آورد. ولی هرچه بر این سرمایه افزون گردد، هدف های
بزرگ تری را می تواند مدنظر قرار دهد و به کارهای بزرگ تری روآورد. انسان سرمایه های عظیم و
ارزشمندی همچون عقل، وجدان و راهنمایان الهی دارد؛ سرمایه هایی که حیوانات و گیاهان آن را
ندارند. از آنجا که ما بیش از حیوانات سرمایه و استعداد داریم، قطعاً هدف و مسیر ما نیز باید متفاوت از
آنها باشد. پس چگونه می توانیم به کاری که در حد و اندازهٔ حیوانات است، قانع شویم و در همان سطح
بمانیم. هدف ما باید به وسعت سرمایه هایمان باشد.
اگر هدف از خلقت ما خوردن، خوابیدن و خوش بودن در این دنیای چند روزه بود، آیا به
سرمایه هایی همچون عقل و وجدان و پیامبران نیاز داشتیم؟! عقلی که با دوراندیشی، ما را از خوشی های
زودگذر منع می کند و وجدانی که با محکمه هایش، ما را از راحت طلبی باز می دارد. اگر بنا بر خوردن
و خوابیدن باشد، حیوانات از ما خوش تر زندگی می کنند! چون نه عقل دارند که مانع آنان باشد و نه
وجدانی که گاه و بیگاه آنان را سرزنش کند.
موانع رسیدن به هدف
خداي متعال، علاوه بر اينکه عوامل رشد و کمال را به ما نشان داده، عوامل سقوط و گناه و
دورماندن از هدف را نيز به ما معرفي کرده است.
١ او به ما یادآوری میکند که عاملی درونی، انسا نها را برای رسیدن به لذت های زودگذر
دنیایی، به گناه دعوت میکند و از پیروی از عقل و وجدان بازمی دارد ١. میل سرکشی که در درون انسان
یعنی فرمان دهنده به بدی ها نامیده می شود. ؛» نفس امّاره « ، طغیان می کند و وی را به گناه فرامی خواند
این عامل درونی همان است که حضرت علی درباره اش فرموده است:
دشمن ترین دشمن تو همان نفسی است که درون توست
٢_ همچنین، خداوند از عاملی بیرونی خبر میدهد که خود را برتر از آدمیان میپندارد و سوگند
یاد کرده که فرزندان آدم را فریب دهد و از رسیدن به بهشت باز دارد. 3 کار او وسوسه کردن و فریب
دادن است و جز این، راه نفوذ دیگری در ما ندارد. 4 این خود ما هستیم که به او اجازهٔ وسوسه می دهیم
یا راه فریب را بر او می بندیم.
همین دشمن، در روز قیامت که فرصتی برای توبه باقی نمانده است، به اهل جهنم می گوید:
خداوند به شما وعدهٔ حق داد؛ اما من به شما وعده ای دادم و خلاف آن عمل کردم. البته من بر شما «
تسلطی نداشتم؛ فقط شما را به گناه دعوت کردم. این خودتان بودید که دعوت مرا پذیرفتید. امروز خود
را سرزنش کنید نه مرا. نه من میتوانم به شما کمکی کنم و نه شما میتوانید مرا نجات دهید.
او معمولاً از را ههای زیر ما را فریب می دهد:
- غافل کردن از خدا و یاد او
- زیبا و لذ تبخش نشان دادن گناه
- سرگرم کردن به آرزوهای سراب گونهٔ دنیایی
- ایجاد کینه و دشمنی میان مردم
راز رانده شدن شیطان
می دانی چرا خداوند شیطان را از درگاه خود راند و برای همیشه او را طرد کرد؟
چون فرمان خدا را برای سجدهٔ بر انسان اطاعت نکرد.
اما بی وفایی برخی آدمیان را بنگر که در برابر خدا سجده نم یکنند و حلقهٔ بندگی شیطان به
گردن می آویزند!
رسول خدا می فرماید:
خداوند به چنین انسا نهایی خطاب می کند: من به خاطر تو شيطان را طرد کردم؛ اما تو او را دوست خود گرفتي و به اطاعت او درآمدي؟
می دانی راه شکست چنین دشمنی چیست؟
امام عصر )عج( می فرماید:
هیچ چیز مانند نماز بینی شیطان را به خاک نمی مالد.
دانلود بخش های کتاب دینی دهم
دانلود کتاب کامل دینی دهم