مرجعیت و ولایت فقیه
فصل: دهم
درس: دینی
کلاس: یازدهم
نام درس: مرجعیت و ولایت فقیه
دانلود متن درس دهم دینی یازدهم مرجعیت و ولایت فقیه سال تحصیلی 99-1400 مرجعیت و ولایت فقیه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دهم درس دینی کلاس یازدهم نام درس مرجعیت و ولایت فقیه
ضرورت تداوم مسئولیت های امام در عصر غیبت
از آنجا که دین اسلام همیشگی و برای همهٔ دوران هاست، عقلاً ضروری است که این دو مسئولیت یعنی
مرجعیت دینی و
ولایت و رهبری در عصر غیبت ادامه یابد؛ زیرا:
- اگر مرجعیت دینی ادامه نیابد، یعنی متخصصی نباشد که احکام دین را بداند و برای مردم بیان کند و پاسخگوی مسائل جدید مطابق با احکام دین نباشد، مردم با وظایف خود آشنا نمی شوند و نم یتوانند به آن وظایف عمل کنند.
- اگر ولایت ظاهری ادامه نیابد و حکومت اسلامی تشکیل نشود، نمی توان احکام اجتماعی اسلام را که نیازمند مدیریت و پشتوانهٔ حکومتی است، در جامعه به اجرا درآورد.
حال سؤال این است که در دورهٔ غیبت، مسئولیت های مربوط به امامت، چگونه ادامه می یابد و مسلمانان از چه راهی به احکام و قوانین دین، دسترسی پیدا می کنند و این قوانین چگونه در جامعه پیاده می شود؟
راهکار پیامبر و امامان برای عصر غیبت
در همان زمان ائمه ، مردمانی در شهرهای دوردست بودند که به امامان دسترسی نداشتند و نمی توانستند احکام دین را از ایشان بشنوند و از فرمان های آنان مطلع شوند. از ای نرو، آن بزرگواران دانشمندانی را تربیت م یکردند که در حدّ توان به معارف و احکام دین دست یابند. این دانشمندان به نقاط مختلف شهر خود و یا شهرهای دیگر می رفتند و احکام اسلام را به مردم می آموختند. اگر مردم نیز پرسشی داشتند، آنان براساس دانشی که از قرآن کریم و روایات داشتند، به آن پرسش پاسخ می دادند.
این روش، برگرفته از قرآن کریم است. خداوند در قرآن کریم دستور م یدهد گروهی از مردم، وقت و همّت خود را صرف شناخت دقیق دین کنند و به
تفقّه در دین بپردازند تا پس از کسب علم به شهرهای خود بروند و قوانین اسلام را به مردم بیاموزند. تفقّه، به معنای تلاش برای کسب معرفت عمیق است. افرادی که به معرفت عمیق در دین می رسند و می توانند قوانین و احکام اسلام را از قرآن و روایات به دست آورند
فقیه نامیده می شوند. مسلمانان وظیفه دارند در زمان غیبت امامان یا عدم امکان دسترسی به ایشان، به این فقیهان مراجعه کنند. به احادیثی از پیامبر اکرم و ائمه اطهار در این زمینه توجه کنید:
- پیامبر اکرم می فرماید:
حال کسی که از امام خود دور افتاده و به او دسترسی ندارد، سخ تتر از حال یتیمی است که پدر را از دست داده است؛ زیرا چنین شخصی، در مسائل زندگی، حکم و نظر امام را نمی داند. البته اگر یکی از پیروان ما که به علوم و دانش ما آشناست، وجود داشته باشد، باید دیگران را که به احکام ما آشنا نیستند، راهنمایی کند و دستورات دین را به آنها آموزش دهد. در این صورت، او در بهشت با ما خواهد بود. - امام عصر در پاسخ یکی از یاران خود به نام اسحاق بن یعقوب که دربارهٔویدادهای جدید عصر غیبت سؤال کرد و راه چاره را پرسید، فرمود:
وَاَمَّا الحَواِدثُ الواِقعَة فَارجِعوا فیها الیٰ رُواِة حَدیِثنا فَِانَّهُم حُجَّتی عَلَیکُم وَاَنَا حُجَّةُ اللِّه عَلَیهِم
و در مورد رویدادهای زمان به راویان حدیث ما رجوع کنید. که آنان حجت من بر شمایند و من حجت خدا بر آنها می باشم.
این روایات بیانگر آن است که مسلمانان در غیبت امام، ن هتنها در احکام و مسائل فردی، بلکه در مسائل اجتماعی هم، باید به فقیه مراجعه کنند. روشن است که انجام چنین وظیفه ای، جز با نفی حاکمان طاغوت و تشکیل حکومت اسلامی به رهبری فقیه میسر نیست.
بنابراین:
در دورهٔ غیبت، بنا به فرمان امام زمان و به نیابت از ایشان
فقیهان واجد شرایط، دو مسئولیتِ
مرجعیت دینی و
رهبری و ولایت را برعهده دارند و درحد توان، جامعه اسلامی را در مسیر اهداف الهی هدایت و رهبری می کنند.
در این میان، گروهی از فقیهان، احکام و قوانین دین را در اختیار مردم قرار می دهند. کسانی که در احکام دین متخصص نیستند، به این متخصصان مراجعه م یکنند و احکام دین را از آنان می آموزند. می گویند. البته این مراجعه، یک روش رایج عقلی است؛ یعنی انسان » تقلید « این مراجعه را پیروی یا در امری که تخصص و مهارت ندارد، به متخصص آن مراجعه م یکند. پس، تقلید در احکام، به معنای رجوع به متخصص است. چنین فقیهی را نیز مرجع تقلید م ینامند.
همچنین از میان فقیهان کسی که توانایی سرپرستی و ولایت جامعه را دارد، عهده دار حکومت می شود و قوانین الهی را در جامعه به اجرا درمی آورد. فقیهی که این مسئولیت را برعهده می گیرد،
ولیّ فقیه می گویند.
بدین ترتیب در عصر غیبت:
- مرجعیت دینی در شکل مرجعیت فقیه ادامه می یابد.
- ولایت ظاهری به صورت ولایت فقیه استمرار پیدا می کند.
شرایط مرجع تقلید
مرجع تقلید باید شرایط زیر را داشته باشد:
- باتقوا باشد.
- عادل باشد.
- زمان شناس باشد و بتواند احکام دین را متناسب با نیازهای روز، ب ه دست آورد.
- اعلم باشد؛ یعنی از میان فقها از همه عال متر باشد.
را ههای شناخت مرجع تقلید
شناخت متخصص در احکام دین، مانند شناخت هر متخصص دیگر است. ما همان طور که برای یافتن بهترین پزشک، معمار یا مهندس، تحقیق و جست وجو م یکنیم، برای شناخت فقیه واجد شرایط نیز باید تحقیق نماییم و یکی از را ههای زیر را پیش گیریم.
- از دو نفر عادل و مورد اعتماد که بتواند فقیه واجد شرایط را تشخیص دهد، بپرسیم.
- یکی از فقیهان، در میان اهل علم آ نچنان مشهور باشد که انسان مطمئن شود و بداند که این فقیه، واجد شرایط است.
شرایط ولیّ فقیه
فقیهی که رهبری جامعه اسلامی را بر عهده م یگیرد باید شرایط زیر را داشته باشد:
- باتقوا باشد.
- عادل باشد.
- زمان شناس باشد و بتواند احکام دین را متناسب با نیازهای روز به دست آورد.
- مدیر و مدبر باشد و بتواند جامعه را در شرایط پیچیده جهانی رهبری کند.
- شجاعت و قدرت روحی داشته باشد و بدون ترس و واهمه، در برابر زیاده خواهی دشمنان بایستد. در اجرای احکام دین از کسی نترسد و با قدرت، در مقابل تهدیدها بایستد و پایداری کند.
حکومت و رهبری فقیهی که شرایط فوق را دارد، مشروع است؛ یعنی دین به او اجازهٔ رهبری مردم را داده است. در غیر این صورت، پیروی از دستورات وی حرام است.
علاوه بر این، ولیّ فقیه باید از جانب مردم پذیرفته شده باشد تا بتواند کشور را اداره کند و به پیش ببرد. یعنی، فقیه باید نزد مردم جامعهٔ خود
مقبولیت داشته باشد.
پس تشکیل نظام و حکومت اسلامی، بر
پایهٔ مشروعیت و
مقبولیت استوار است.
انتخاب ولیّ فقیه
از آنجا که ولیّ فقیه، بیان کنندهٔ قوانین و مقرّرات اجتماعی اسلام است، انتخاب وی نمی تواند مانند انتخاب مرجع تقلید باشد؛ یعنی نم یشود که هرکس به طور جداگانه برای خود ولیّ فقیه انتخاب کند؛ زیرا ادارهٔ جامعه تنها با یک مجموعه قوانین و یک رهبری امکا نپذیر است؛ درغیر این صورت، هرج و مرج و تفرقه و پراکندگی پیش م یآید و این، یک امر روشن و بدیهی در تمام نظا مهای سیاسی دنیاست. پس، مردم در انتخاب ولیّ فقیه باید به صورت دست هجمعی اقدام کنند و فقیهی را که شرایط رهبری دارد، با آگاهی و شناخت بپذیرند، به وی اعتماد و اطمینان کنند و رهبری جامعه را به وی بسپارند.
مردم کشور ما در زمان انقلاب اسلامی به شیوه ای مستقیم و با حضور در اجتماعات و را هپیمایی های سراسری، ولایت امام خمینی را پذیرفتند و با ایشان پیمان یاری بستند.
اکنون نیز بنابر قانون اساسی، مردم ابتدا نمایندگان خبرهٔ خود را انتخاب م یکنند و آن خبرگان نیز از میان فقها آن کسی را که برای رهبری شایسته تر تشخیص دهند، به جامعه اعلام می کنند. بر این مبنا بود که پس از رحلت امام خمینی حضرت آیت اللّه خامنه ای مسئولیت رهبری جامعه را برعهده گرفتند.
طبیعی است که چنین فقیهی تا وقتی رهبر جامعه است که شرایط ذکر شده را داشته باشد.تشخیص این امر نیز بر عهدهٔ مجلس خبرگان است.
وظایف رهبر (ولیّ فقیه)
برخی از وظایف رهبر جامعهٔ اسلامی که از قرآن کریم، روایات و سیرهٔ معصومین بزرگوار به دست می آید، عبارت اند از:
- تلاش برای اجرای احکام و دستورات الهی در جامعه: رهبر جامعهٔ اسلامی می کوشد جامعه مطابق با دستورات دین اداره شود و مردم از مسیر قوانین الهی خارج نشوند.
- حفظ استقلال کشور و جلوگیری از نفوذ بیگانگان: کشورهای بیگانه، به خصوص قدرت های بزرگ، همواره درصدد سلطه بر کشورهای دیگرند و از رو شهای مختلف برای رسیدن به این هدف استفاده م یکنند. یکی از رو شهای آنان فشار اقتصادی و روانی است. رهبر با دعوت مردم به استقامت و پایداری و بستن را ههای سلطه، تلاش م یکند عزت و استقلال کشور از دست نرود.
- تصمیم گیری براساس مشورت: از آنجا که ادارهٔ یک جامعه و رهبری آن به سوی پیشرفت و عدالت و تعالی، با بهره گرفتن از اندیشه های اندیشمندان و متخصصان میسر است، رهبر باید با مشورت با نخبگان تصمیم های لازم را بگیرد. امروزه در جامعهٔ ما، علاوه بر اشخاص، نهادهای مختلفی اند که به صورت پیوسته به رهبری مشورت می دهند، مانند: مجمع تشخیص مصلحت نظام، شورای عالی انقلاب فرهنگی، مجلس شورای اسلامی، شورای عالی امنیت ملی، جامعهٔ مدرسین حوزهٔ علمیهٔ قم و شورای عالی حوزه های علمیه.
- ساده زیستی: رهبر به دنبال توسعهٔ مال و ثروت و تشکیل یک زندگی اشرافی و تجملاتی حتی از طریق مشروع نیست. اگرچه امروزه زندگی اشرافی رؤسای جمهور و پادشاهان، از قبیل داشتن خانه های گرا نقیمت، استفاده از بهترین سرویس ها و مبلمان در خانه، استراحت و تفریح در زیباترین سواحل و جزایر دنیا، داشتن ده ها اتومبیل شیک، برگزاری مهمانی های پرهزینه و شرکت در مجالس لهو، با هزینهٔ شخصی یا با استفاده از اموال عمومی، یک امر عادی است، اما رهبر با الگو قراردادن اولیای دین، همواره یک زندگی ساده را دنبال می کند.
مردم و رهبری
همان طور که بیان شد، رهبر جامعهٔ اسلامی، رهبری کسانی را برعهده دارد که می خواهند راه رستگاری را در سایهٔ قوانین اسلام بپیمایند.
در چنین جامعه ای، همان طور که مسئولیت رهبری با سایر رهبران متفاوت است، مردم نیز نگاهی متفاوت به رهبری دارند؛ رهبر برای آنان پیشوایی است که با قد مگذاشتن در مسیر کمال و عدالت، سایر مردم را به پیمودن راه فرا می خواند. مردم نیز تلاش م یکنند با همّت و پشتکار خود وی را همراهی کنند و قافل هسالار را در همهٔ عرصه ها و ب هخصوص در آنجا که سخت یها بروز م یکنند، تنها نگذارند.
در حقیقت، در نظام و حکومت اسلامی، مشارکت و همراهی مردم پایه و اساس پیشرفت است و بدون حضور و مشارکت آنان حکومت اسلامی دستاوردی نخواهد داشت.
با توجه به نکات فوق، مردم نیز مسئولی تهایی نسبت به رهبر دارند که برخی از آنها عبارت اند از:
- وحدت و همبستگی اجتماعی؛ همان طور که تفرقه و پراکندگی، ب هسرعت یک حکومت را از پای درمی آورد و سلط هگران را بر کشور مسلط می کند، همبستگی اجتماعی، کشور را قوی م یکند و به رهبری امکان م یدهد که برنام ههای اسلامی را به اجرا درآورد.
- استقامت و پایداری در برابر مشکلات؛ هر کشوری در مسیر رسیدن به استقلال و کمال با مشکلات بزرگ و کوچکی روبه رو می شود؛ همان گونه که کشور ما از ابتدای انقلاب اسلامی مورد تهاجم دشمنان قرار گرفت. پس مردم باید با استقامت خود، فرصت و توان مقابله با مشکلات داخلی و خارجی را برای رهبر فراهم کنند.
- افزایش آگاه یهای سیاسی و اجتماعی؛ برای تصمیم گیری صحیح در برابر قدرت های ستمگر دنیا، اطلاع از شرایط سیاسی و اجتماعی جهان، ضروری است. ما باید بتوانیم به گونه ای عمل کنیم که بیشترین ضربه را به مستکبران و نقشه های تفرقه افکنانهٔ آنان بزنیم و خود کمترین آسیب را ببینیم. ناراحتی دشمنان از عمل ما یا خوشحالی و شادی آنان از رفتار ما، می تواند یکی از معیارهای درستی و نادرستی عملکرد ما باشد.
- مشارکت در نظارت همگانی؛ براساس فرمان خداوند، همهٔ افراد جامعهٔ اسلامی نسبت به یکدیگر مسئول اند و مانند سوارشدگان در یک کشتی اند. اگر گناهانی در جامعه رواج پیدا کند، فقط گناهکاران عذاب نمی شوند، بلکه همهٔ کسانی که در برابر انجام گناه در جامعه سکوت کرده اند نیز باید پاسخگو باشند. بنابراین، همهٔ ما باید ناظر بر فعالی تهای اجتماعی باشیم و در صورت مشاهدهٔ گناه توسط هرکس، وظیفهٔ امر به معروف و نهی از منکر را با روش درست انجام دهیم. این مشارکت سبب می شود که رهبر، همهٔ افراد جامعه را پشتیبان خود بیابد و هدایت جامعه به سمت وظایف اسلامی برای رهبر جامعه آسان تر شود.
- اولویت دادن به اهداف اجتماعی ؛ در برخی موارد که اهداف و آرما نهای اجتماعی در برابر منافع فردی قرار م یگیرند، باید بتوانیم از منافع فردی خود بگذریم و برای اهداف اجتماعی تلاش کنیم؛ مثلاً خرید کالای ایرانی سبب می شود که کارخانه های داخلی به تولید خود ادامه دهند و مانع بیکاری صدها هزارکارگر شوند.این عمل، ب هطور غیرمستقیم سبب کاهش بیکاری شده وکمک خوبی به حکومت و رهبری است که بتوانند در ادارهٔ جامعه موف قتر باشند.
وظیفۀ کارگزاران
کارگزاران، همان مدیران و مسئولان جامعه اند که امروزه امور سه قوهٔ مقننه، مجریه و قضائیه را برعهده دارند.در واقع، کارگزاران یاران و کم ککنندگان به رهبرند. اگر کارگزاران جامعه، وظیفهٔ خود را به درستی بشناسند و هم به درستی اجرا کنند، اعتماد مردم به حکومت، روز به روز افزایش می یابد. همچنین عملکرد غلط کارگزاران، سبب افزایش و انباشت هشدن مشکلات و ناکارآمدی حکومت خواهد شد.
امیرالمؤمنین علی در
عهدنامهٔ مالک اشتر حکیمانه و عالمانه مسئولیت کارگزاران را بیان کرده است و هرکس، آن را مطالعه کند، به عظمت فکر و درایت امیرالمؤمنین علی در کشورداری پی می برد. ایشان در این نامه، وقتی مسئولیتی را بیان م یکند، علت آن را هم برای مالک اشتر توضیح می دهد.
متن درس های دیگر (دینی یازدهم)
 | دانلود متن درس اول دینی هدایت الهی سال تحصیلی 99-1400 هدایت الهی PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل اول درس دینی نام درس هدایت الهی |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دوم دینی تداوم هدایت سال تحصیلی 99-1400 تداوم هدایت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دوم درس دینی نام درس تداوم هدایت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس سوم دینی معجزه جاویدان سال تحصیلی 99-1400 معجزه جاویدان PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل سوم درس دینی نام درس معجزه جاویدان |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس چهارم دینی مسئولیت های پیامبر سال تحصیلی 99-1400 مسئولیت های پیامبر PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل چهارم درس دینی نام درس مسئولیت های پیامبر |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس پنجم دینی امامت، تداوم رسالت سال تحصیلی 99-1400 امامت، تداوم رسالت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل پنجم درس دینی نام درس امامت، تداوم رسالت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس ششم دینی پیشوایان اسوه سال تحصیلی 99-1400 پیشوایان اسوه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل ششم درس دینی نام درس پیشوایان اسوه |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس هفتم دینی وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا سال تحصیلی 99-1400 وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل هفتم درس دینی نام درس وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس هشتم دینی احیای ارزش های راستین سال تحصیلی 99-1400 احیای ارزش های راستین PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل هشتم درس دینی نام درس احیای ارزش های راستین |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس نهم دینی عصر غیبت سال تحصیلی 99-1400 عصر غیبت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل نهم درس دینی نام درس عصر غیبت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دهم دینی مرجعیت و ولایت فقیه سال تحصیلی 99-1400 مرجعیت و ولایت فقیه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دهم درس دینی نام درس مرجعیت و ولایت فقیه |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس یازدهم دینی عزّت نفس سال تحصیلی 99-1400 عزّت نفس PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل یازدهم درس دینی نام درس عزّت نفس |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دوازدهم دینی پیوند مقدس سال تحصیلی 99-1400 پیوند مقدس PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دوازدهم درس دینی نام درس پیوند مقدس |
+ ادامه مطلب
