پیشوایان اسوه
فصل: ششم
درس: دینی
کلاس: یازدهم
نام درس: پیشوایان اسوه
دانلود متن درس ششم دینی یازدهم پیشوایان اسوه سال تحصیلی 99-1400 پیشوایان اسوه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل ششم درس دینی کلاس یازدهم نام درس پیشوایان اسوه
اسوه های رهبری
پیامبراکرم پس از سیزده سال تلاش برای هدایت مردم مکه،با دعوت مردم مدینه، به این شهر هجرت کرد و به فرمان خداوند، حکومت اسلامی را بنا نهاد. این حکومت، به تدریج گسترش یافت و در مدت ده سال، سراسر شبه جزیرهٔ عربستان را فراگرفت. آن حضرت،در مدت این ده سال، به گونه ای زندگی کرد که در همهٔ ابعاد فردی و اجتماعی، از جمله در جایگاه رهبری، الگو و اسوهٔ انسان ها شد و خداوند دربارهٔ ایشان فرمود:
لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللِّٰه اُسوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَن کانَ یَرجُو اللّٰهَ وَالیَومَ الآخِرَ وَذَکَرَ اللّٰهَ کَثیرًا
قطعاً برای شما در رسول خدا سرمشق نیکویی استبرای کسی که به خداوندو روز رستاخیز امید دارد و خدا را بسیار یاد می کند.
حضرت علی نیز وقتی حکومت را به دست گرفت، اعلام کرد من براساس دستورات قرآن و سنت رسول خدا حکومت می کنم و بر همین اساس اصلاحات مهمی را در جامعه آغاز کرد.
در ابتدا نگاهی کوتاه به سیره پیامبر اکرم در رهبری جامعه می کنیم:
- تلاش برای برقراری عدالت و برابری
یکی از اهداف مهم حکومت الهی رسول خدا اجرای عدالت بود و ایشان در این مورد با قاطعیت عمل کرد و کوشید تا جامعه ای عادلانه بنا کند که در آن از تبعیض خبری نباشد و همه در برابر قانون الهی یکسان باشند.این اقدام پیامبر اکرم در شرایطی انجام می گرفت که در جامعهٔ آن روز حجاز و سایر کشورها، تبعیض و تفاوت طبقاتی، یک قانون پذیرفته شده بود و کسی با آن مخالفت نمی کرد. آن حضرت، درآمد بیت المال را میان مسلمانان به تساوی تقسیم کرد و فرقی میان عرب و غیرعرب نمی گذاشت. با همهٔ بردباری و ملایمتی که در برابر ضایع شدن حق شخصی خود داشت، در برابر ضایع شدن حقوق افراد جامعه می ایستاد و کوتاه نمی آمد و متجاوزان حقوق مردم را در هر موقعیت و مقامی که بود، مجازات می کرد.
در زمان های گذشته، قبایل جایگاه مخصوصی داشتند و برخی قبایل برتر از برخی دیگر شمرده می شدند. روزی فردی از یکی از قبایل صاحب نام مدینه، دزدی کرد و جرم او ثابت شد. رؤسای قبیله فکر می کردند که رسول خدا به دلیل جایگاهی که قبیله این فرد دارد وی را مجازات نخواهد کرد؛ اما با کمال تعجب دیدند که پیامبر می خواهد حکم را اجرا کند. واسطه های مختلفی نزد رسول خدا فرستادند، تا ایشان را از اجرای حکم منصرف کنند. حتی برخی نزدیکان رسول خدا را واسطه قرار دادند، اما ایشان نپذیرفت و به آنان فرمود:اقوام و ملل پیشین بدین سبب، دچار سقوط شدند که در اجرای عدالت، تبعیض روا می داشتند؛ اگر شخصی قدرتمند و صاحب نفوذ از ایشان دزدی می کرد رهایش می کردند و اگر فردی ضعیف دزدی می کرد وی را مجازات می کردند
رسول خدا ، برای اولین بار در جامعهٔ آن روز، برابری همه افراد در برابر قانون را اعلام کرد و عرب و غیرعرب و سیاه و سفید را برابر دانست و در مقابل تعصبات قومی و قبیله ای ایستاد. - محبت و مدارا با مردم
رفتار رسول خدا با مردم به قدری محبت آمیز بود که مردم، ایشان را پدر مهربان خود می دانستند و در سختی ها به ایشان پناه می بردند. معمولاً اطرافیان یک رهبر برای اینکه خود را به او نزدیک کنند، عیب دیگران را نزد او بازگو می کنند اما رسول خدا به یاران خود می فرمود:
بدی های یکدیگر را پیش من بازگو نکنید؛ زیرا دوست دارم با دلی پاک و خالی از کدورت با شما معاشرت کنم.
هرکس به خانهٔ آن حضرت می رفت، به او احترام می گذاشت تا آنجا که گاهی ردای خود را زیر پای او پهن می کرد یا بر جای خود می نشاند. هرگز در مقابل یارانش پای خود را دراز نمی کرد و سعی می کرد تا وقتی که آنها نشسته اند، در کنارشان باشد. اگر دربارهٔ آخرت حرف می زدند با آنان همراهی می کرد؛ اگر دربارهٔ خوردنی و آشامیدنی و سایر امور روزمره سخن می گفتند، برای اظهار مهربانی با آنان هم سخن می شد. گاهی در حضور پیامبر، شعر می خواندند، یا از گذشتهٔ خود می گفتند. در همهٔ این موارد، آنان را منع نمی کرد، مگر این که کار حرامی مانند غیبت کردن از آنان سر می زد؛ در این موارد بود که آنان را از ادامه بحث باز می داشت. - سخت کوشی و دلسوزی در هدایت مردم
پیامبر چنان علاقه مند به نجات مردم از گمراهی بود که سختی ها و آزارهای این راه، هرگز سبب دوری او از مردم نگردید و آن قدر برای هدایت شان شبانه روز تلاش کرد که خداوند دراین باره خطاب به مسلمانان فرمود:
رنج شما برای او سخت و دشوار است و بر [هدایت] شما حریص به (شدت علاقه مند) است
با همهٔ این دلسوزی ها و زحمت ها، دشمنی سران قریش با ایشان بیشتر می شد. می گفتند او ساحر و جادوگر است 2، می گفتند دیوانه است، بر سر و رویش خاکستر می پاشیدند، طعنه و نیش زبان به او می زدند. با وجود اینها، آن قدر با مهربانی و صبر و تحمل، به هدایت مردم ادامه می داد، که گاه نزدیک بود از شدت غصه و اندوه فراوان از پا در آید که خداوند به او فرمود:لَعَلَّکَ باخِع نَفسَکَ اَلّ یَکونوا مُؤمِنینَ
از اینکه برخی ایمان نمی آورند شاید که جانت را [از شدت اندوه] از دست بدهی
امام علی که در بیشتر این صحنه ها در کنار رسول خدا بود، دربارهٔ تلاش بی پایان پیامبر می فرمود: پیامبر یک طبیب سیّار بود، [برخلاف سایر طبیبان] او خود به سراغ مردم می رفت، داروها و مرهم هایش را خودش آماده می کرد و ابزارهای طبابت را با خود می برد تا بر هرجا که نیاز باشد، مرهم بگذارد؛ بر دل هاى کور، گوش هاى کر، زبان هاى گنگ، او با داروهاى خویش بیماران غفلت زده و سرگشته را درمان مى کرد
آن حضرت، تلاش می کرد حتی کسانی را که با ایشان می جنگیدند هدایت کند و به سوی حق دعوت نماید. متکبران و برخی از بزرگان قبایل که تعالیم اسلام را به ضرر خود می دیدند، جنگ هایی را علیه آن حضرت به راه می انداختند. پیامبر نیز به ناچار مسلمانان را برای مقابله با آنان بسیج می کرد.
اما به آنان سفارش می کرد: اگر کافری در جنگ کشته شد او را مُثِْله نکنید، کودکان و پیران و زنان را نکشید، حیوانات حلال گوشت را نکشید مگر اینکه برای تغذیه به آن احتیاج داشته باشید. هرگز آب مشرکان را زهرآلود نکنید و مزارع و نخلستان ها را نسوزانید. - مبارزه با فقر و محرومیت
رسول خدا هم با فقر مبارزه می کرد و به دنبال بنای جامعه ای آباد و دور از محرومیت بود و هم با کوچک شمردن فقیران و بینوایان به مخالفت بر می خاست.از این رو، مردم را به کار و فعالیت تشویق می کرد، از بیکاری بدش می آمد و کسانی را که فقط عبادت می کردند و کار نمی کردند، مذمت می کرد.
در عین حال، به فقیران بسیار احترام می گذاشت و اجازه نمی داد که به خاطر فقر مورد بی توجهی قرار گیرند و فراموش شوند. برخی از آنها دوست صمیمی ایشان به شمار می رفتند. ثروت را ملاک برتری نمی شمرد. به آسانی با فقیرترین و محروم ترین مردم می نشست و صمیمانه با آنها گفت وگو می کرد. آنان نیز رسول خدا را همدل و همراز خود می یافتند. آن حضرت به یاران خود می فرمود:
به من ایمان نیاورده است کسی که شب را با شکم سیر بخوابد و همسایه اش گرسنه باشد.
همراه و همپای پیامبر
امیرمؤمنان، علی ، ده سال قبل از بعثت پیامبر در خانهٔ کعبه به دنیا آمد. 2 پدرش حضرت ابوطالب به پیشنهاد پیامبر، نام ایشان را
علی گذاشت. این نام به معنای
والا و
بلندمرتبه است. سه یا چهارسال بیشتر نداشت که به خانهٔ پیامبر آمد و چندین سال نزد ایشان زندگی کرد. خودش دربارهٔ این دوران می فرماید:
در حالی که کودک بودم، همواره در کنار پیامبر بودم و پیامبر مرا در کنار خود می نهاد ... نه هرگز دروغی در گفتار من دید و نه رفتاری ناشایست از من مشاهده کرد ...
من همچون بچهٔ از شیر گرفته شده که به دنبال مادرش می رود، از آن بزرگوار پیروی می کردم و او هر روز پرچمی از خوی های نیکوی خود را برای من می افراشت و مرا به پیروی کردن از آن فرمان می داد ... در هر سال، در غار حِراء، گوشه ای برمی گزید ... هنگامی که وحی بر پیامبر فرود آمد، آوای اندوهگین شیطان را شنیدم. گفتم: ای پیامبر خدا، این فریاد اندوهناک چیست؟ پاسخ داد: این شیطان
است که از پرستش خود ناامید شده است. بی گمان آنچه را من می شنوم تو هم می شنوی و آنچه را من » می بینم تو هم می بینی، جز اینکه تو پیامبر نیستی، بلکه وزیر هستی 1 و تو هر آینه بر راه خیر می باشیجابربن عبداللّه انصاری، از یاران خوب رسول خدا می گوید: در کنار خانهٔ خدا و در حضور رسول خدا بودیم که علی وارد شد. رسول خدا فرمود:
برادرم به سویتان آمد. سپس رو به سمت کعبه کرد و دست بر آن گذاشت و فرمود:
سوگند به خدایی که جانم در دست قدرت اوست، این مرد و شیعیان و پیروان او، رستگارند و در روز قیامت، اهل نجات اندسپس فرمود:
این مرد اولین ایمان آورنده به خدا، وفادارترین شما در پیمان با خدا، راسخ ترین شما در انجام فرمان خدا، صادق ترین شما در داوری بین مردم، بهترین شما در رعایت مساوات بین آنها و ارجمندترین شما نزد خداست.در همین هنگام، آیهٔ زیر بر پیامبر خدا نازل شد و پیامبر آن را قرائت کرد:
اِنَّ الَّذِینَ آمَنوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ اُولٰئِکَ هُم خَیرُ البَرِیَّة
کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته انجام دادند، اینان بهترین مخلوقات اند.
همانگونه که مشاهده کردید رسول خدا ، در سخنان خود از کلمهٔ
شیعه که ترجمهٔ آن
پیرو می شود، استفاده کرده و پیروی از امام علی را سبب رستگاری دانسته است. بنابراین، شیعه، مسلمانی است که به فرمان خدا و پیامبر ، امیرالمؤمنین علی را جانشین پیامبر می داند و از او پیروی می کند.
عالم ترین؛ در بلاغت و زیبایی سخن، بلیغ ترین و در عرصهٔ حکمرانی، عادل ترین است.
آن حضرت، همانند رسول خدا همه فضائل الهی را در خود جمع کرده بود و تمام ویژگی هایی را که یک رهبر جامعه باید دارا باشد، دارا بود. در اینجا به دو مورد از فضائل و ویژگی های آن حضرت می پردازیم.
- عدالت بی مانند
امام علی پس از 25 سال خانه نشینی آن گاه که با درخواست عمومی مردم و اصرار آنها بر قبول خلافت حجت را بر خود تمام دید به صحنه آمد.ایشان از همان آغاز با الگو قرار دادن سیره و روش پیامبر عدالت و مبارزه با تبعیض و نابرابری را، سرلوحه کار خود قرار داد.آن حضرت در همان روزهای آغازین حکومتش به مسجد رفت و این گونه برای مردم سخنرانی کرد: ای مردم، گروهی بیش از حقّ خود از بیت المال و اموال عمومی برداشته اند و جیب خود را انباشته اند و ملک و باغ خریده اند اینان در حقیقت ننگ دنیا و عذاب آخرت را خریده اند؛ اما بدانید که من حق مردم مظلوم را از اینان بازمی ستانم و از این پس سهم همهٔ مسلمانان را از بیت المال به طور مساوی خواهم داد
فردای آن روز، پس از پرداخت هزینه های عمومی کشور از بیت المال، باقی ماندهٔ آن را میان مردم به طور مساوی تقسیم کرد. محرومان خوشحال شدند؛ اما عده ای که دوره های قبل دریافت های ویژه و کلان داشتند، اعتراض کردند.
ایشان در سخنانی فرمودند
سوگند به خدا، اگر همهٔ دنیا را ] با تمام وسعتش[ به من بدهند تا به اندازه گرفتن پوست جو، از دهان موری خدا را نافرمانی کنم، نخواهم کرد
امام از همان ابتدا به اصلاح امور اقدام کرد و در همان آغاز فرمانروایانی همچون معاویه که به ناحق به پست و مقام رسیده بودند و به شیوهٔ پادشاهان و امپراطوران ستمگر حکومت می کردند، بر کنار کرد و برای این کار چنان مصمم بود که حتی به مصلحت اندیشی برخی از یاران خویش نیز عمل نکرد.
برخی به آن حضرت گفتند: معاویه فردی دنیاطلب و قدرتمند است و برکناری او، سبب جنگ با شما می گردد. فرمود: به خدا سوگند، حتی برای دو روز نیز او را به کار نخواهم گماشت و من هیچ گاه گمراه کنندگان را کارگزار خود قرار نخواهم داد. - علم بی کران
همان طور که گفتیم، یکی از ابعاد شگفت انگیز شخصیت امیرالمؤمنین ، علم و معرفت وی بود.
ایشان در جهان شناسی، انسان شناسی، دین شناسی، حکومت و کشورداری، نظام اجتماعی و اقتصادی، اخلاق و فضیلت و سایر موضوعات مورد نیاز هدایت و سعادت انسان، سخن گفته و ما را راهنمایی کرده است.
کتاب نهج البلاغه که بخشی از سخنرانی ها، نامه ها و پند و اندرزهای ایشان را در خود جای داده، حکایتگر این دانش بی مانند است. دانشمندان بزرگ جهان اسلام از زمان تدوین این کتاب تاکنون، در موضوعاتی که ذکر شد، همواره از این کتاب بهره مند شده اند.
برخی دیگر از دانشمندان هم برای استفادهٔ بیشتر مردم از این کتاب، بر آن شرح ها نوشته اند تا مردم به نکات دقیق و عمیق این کتاب بیشتر پی ببرند.
ابن ابی الحدید که از دانشمندان بزرگ اهل سنت است، شرح مفصلی بر نهج البلاغه نوشته که امروزه در چندین جلد، چاپ شده است، در مقدمهٔ کتاب خود می گوید به حق، سخن علی را از سخن خالق قرآن فروتر و از سخن مخلوق )دیگر انسان ها برتر خوانده اند
وی در شرحی که بر خطبهٔ 221 نهج البلاغه نوشته است، می گوید قسم می خورم به کسی که همهٔ امّت ها به او قسم می خورند، که پنجاه سال است این خطبه را مطالعه می کنم و در این پنجاه سال، بیش از هزار مرتبه آن را خوانده ام، و تاکنون هیچ بار آن را نخوانده ام مگر آنکه در جان من شگفتی و بیداری عمیقی ایجاد کرده است. چقدر خطبا و موعظه کنندگان دربارهٔ مرگ و آخرت خطبه خوانده اند! و من چقدر خطبه های آنان را خوانده و در آن تأمل کرده ام! اما تا کنون هیچ کدام از آنها تأثیر این خطبه را در جان من ایجاد نکرده است
امیرالمؤمنین جز نزد پیامبر اکرم نزد کسی دیگر شاگردی نکرده بود. در حقیقت، دانش ایشان متصل به دانش پیامبر بود و دانش پیامبر نیز از وحی الهی سرچشمه می گرفت . پیامبر اکرم در همین باره فرمود:اَنَا مَدینةُ الِعلمِ وَ عَلیُّ بابُها فَمَنَ اَرادَ الِعلمَ فَلیَاِتها مِن باِبها
من شهر علم هستم و علی درِ آن است. هرکس می خواهد به این علم برسد، باید از درِ آن وارد شود.
همچنین امیرمؤمنان علی می فرمود: هرگاه از پیامبر سؤال می کردم، پاسخم را می داد و اگر در حضورش سکوت می کردم، ایشان پیشگام می شد و از دانش خود مرا بهره مند می ساخت . بدین ترتیب، امیرالمؤمنین به دانش بی مانندی رسید که هرکس در هر موردی از ایشان سؤال می پرسید، ایشان بی درنگ و در کمال درستی پاسخ می داد.
متن درس های دیگر (دینی یازدهم)
 | دانلود متن درس اول دینی هدایت الهی سال تحصیلی 99-1400 هدایت الهی PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل اول درس دینی نام درس هدایت الهی |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دوم دینی تداوم هدایت سال تحصیلی 99-1400 تداوم هدایت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دوم درس دینی نام درس تداوم هدایت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس سوم دینی معجزه جاویدان سال تحصیلی 99-1400 معجزه جاویدان PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل سوم درس دینی نام درس معجزه جاویدان |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس چهارم دینی مسئولیت های پیامبر سال تحصیلی 99-1400 مسئولیت های پیامبر PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل چهارم درس دینی نام درس مسئولیت های پیامبر |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس پنجم دینی امامت، تداوم رسالت سال تحصیلی 99-1400 امامت، تداوم رسالت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل پنجم درس دینی نام درس امامت، تداوم رسالت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس ششم دینی پیشوایان اسوه سال تحصیلی 99-1400 پیشوایان اسوه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل ششم درس دینی نام درس پیشوایان اسوه |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس هفتم دینی وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا سال تحصیلی 99-1400 وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل هفتم درس دینی نام درس وضعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مسلمانان، پس از رسول خدا |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس هشتم دینی احیای ارزش های راستین سال تحصیلی 99-1400 احیای ارزش های راستین PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل هشتم درس دینی نام درس احیای ارزش های راستین |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس نهم دینی عصر غیبت سال تحصیلی 99-1400 عصر غیبت PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل نهم درس دینی نام درس عصر غیبت |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دهم دینی مرجعیت و ولایت فقیه سال تحصیلی 99-1400 مرجعیت و ولایت فقیه PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دهم درس دینی نام درس مرجعیت و ولایت فقیه |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس یازدهم دینی عزّت نفس سال تحصیلی 99-1400 عزّت نفس PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل یازدهم درس دینی نام درس عزّت نفس |
+ ادامه مطلب | دانلود متن درس دوازدهم دینی پیوند مقدس سال تحصیلی 99-1400 پیوند مقدس PDF کتاب متن درس دینی یازدهم متن فصل دوازدهم درس دینی نام درس پیوند مقدس |
+ ادامه مطلب
