فصل: یازدهم
درس: علوم
کلاس: هفتم
نام درس: یاخته و سازمان بندی آن
دانلود متن درس یازدهم علوم هفتم یاخته و سازمان بندی آن سال تحصیلی 99-1400 یاخته و سازمان بندی آن PDF کتاب متن درس علوم هفتم متن فصل یازدهم درس علوم کلاس هفتم نام درس یاخته و سازمان بندی آن

یاخته های پوستی، ماهیچه ای، عصبی و خونی انواعی از یاخته های بدن ما هستند. با همهٔ شباهت هایی که این یاخته ها با هم دارند، هریک از آنها ساختار منحصر به فردی دارند.
از دورهٔ ابتدایی می دانید هر یاخته در بدن شما ویژگی های یک موجود زنده را دارد. آیا این ویژگ یها را به خاطر می آورید؟
هر ساختار زنده ای که در بدن موجودات زنده وجود دارد، از یاخته تشکیل شده است و هر عملی که توسط بخشی از بدن انجام می شود، یاخته های آن قسمت، آن را انجام می دهند. به همین دلیل یاخته را واحد ساختار و عمل در موجودات زنده می نامند.

شباهت یاخته ها

اگرچه انواع مختلفی از یاخته وجود دارد، همهٔ آنها ویژگی های مشترکی دارند. همان طور که در فعّالیت قبل دیدید، پوششی همهٔ یاخته ها را احاطه می کند. این پوشش، غشای یاخته غشای پلاسمایی نامیده می شود. به نظر شما کار این غشا چیست؟ آیا هر ماده ای می تواند از آن عبور کند؟ غشا ضمن محافظت از یاخته، ورود و خروج مواد را نیز تنظیم می کند. غشا نفوذپذیری انتخابی دارد؛ یعنی فقط به مواد مورد نیاز یاخته اجازه ورود می دهد و مواد زائد و ترشحی را از یاخته خارج می کند. همان طور که در شکل 2 می بینید، غشای یاخته عمدتاً از لیپید چربیساخته شده است. همچنین انواعی از مولکول های پروتئین و کربوهیدرات قند نیز در این غشا وجود دارد.
یاخته و سازمان بندی آن

میان یاخته سیتوپلاسم بخشی از یاخته است که در آن اندامک ها و مواد مورد نیاز بقا ی یاخته، مانند نمک ها، آنزیم ها و مواد دیگر در آن قرار دارند. اندامک ها ساختارهایی درو ن یاخته اند که برای فعّالیت های مختلف به صورت جدا به یاخته کمک می کنند. اگر چه همهٔ یاختهها اندامک دارند، اندامک های همه مشابه نیستند. هسته بخشی از یاخته است که فعّالیت های آن و ویژگی هایی مثل شکل و اندازه آن را نیز تنظیم می کند؛ مثلاً تقسیم یاخته با تنظیم هسته انجام می شود
یاخته و سازمان بندی آن

هسته در گیاهان، جانوران، قارچ ها و آغازیان، غشایی دارد که آن را دربر می گیرد؛ اما در باکتری ها، مواد هسته ای در غشایی قرار ندارند و هستهٔ مشخصی را تشکیل نمی دهند
یاخته و سازمان بندی آن

نگاهی به درون یاخته

یک کارخانهٔ تولید مواد غذایی را در نظر بگیرید که روزانه انواعی فراورده تولید می کند. مواد اولیه وارد کارخانه شده در آنجا مخلوط و پخته می شوند؛ سپس تولیدات بسته بندی، و به مح لهای مختلف فرستاده می شوند. هر یک از این کارها در بخش های متفاوتی از کارخانه انجام می شود یاخته نیز شباهت زیادی به کارخانه دارد
یاخته و سازمان بندی آن

رنگ آمیزی یاخته ها و مشاهدۀ اندامک ها

در سال گذشته یاخته های پوشش داخلی دهان و روپوست گیاهان را بدون رنگ آمیزی و به آسانی مشاهده کردید. اما مشاهدهٔ همهٔ یاخته ها بدون رنگ آمیزی امکان پذیر نیست؛ از این رو برای مشاهدهٔ بهتر یاخته ها آنها را رنگ می کنیم.رنگ ها به ترکیبات اصلی یاخته می چسبند و آنها را واضح تر می کنند؛ مثلاً آبی متیل رنگی است که به پروتئین های غشا و هسته می چسبد و آنها را به خوبی مشخص می کند.

مقایسۀ یاخته های گیاهی و جانوری

یاخته های گیاهی و جانوری در عین شباهت با هم تفاوت هایی نیز دارند؛ مثلا یاخته های گیاهی، دیوارهٔ یاخته ای و سبزدیسه کلروپلاست دارند در حالی که یاخته های جانوری این دو را ندارند. با وجود دیوارهٔ یاخته ای شکل، یاخته های گیاهی نیز منظم تر است
یاخته و سازمان بندی آن

سازمان بندی یاخته ها

جانداران تک یاخته ای فقط از یک یاخته تشکیل شده اند و همهٔ فعّالیت های حیاتی خود را با همان یک یاخته انجام می دهند. در حالی که جانداران پر یاخته ای تعداد زیادی یاخته دارند. دراین ها فعّالیت های حیاتی چگونه انجام می شود؟
سال گذشته جلبک رشته ای را با میکروسکوپ دیدید. در این جاندار، تعدادی یاخته در کنار هم قرار دارند. هر یاخته می تواند مستقل از یاخته های دیگر به فعّالیت حیاتی خود ادامه دهد. به چنین جاندارانی، پر یاخته ای ساده یا پَرگَنه کُلنی می گویند
یاخته و سازمان بندی آن

در پر یاخته ای هایی مثل گیاهان و جانوران تقسیم کار صورت گرفته است. در این موجودا ت یاخته ها به شک لهای مختلفی وجود دارند و هر کدام کارهای ویژه ای را انجام می دهند.
بین نوع کار و شکل یاخته ها تناسب وجود دارد؛ مثلاً در بافت پوششی، بسته به نوع کار ، یاخته ها به شکل های متفاوتی دیده می شوند. یاخته های این نوع بافت در مح لهایی که وظیفهٔ محافظت را بر عهده دارند، مثل پوست، به هم فشرده و ضخیم هستند؛ اما در محل هایی که تبادل مواد را انجام می دهند، مثلاً در مویرگ ها یاخته ها نازک اند و منافذی بین آنها وجود دارد. یاخته های خونی برای آسانی حرکت در رگ ها شکل گرد دارند و یاخته های عصبی برای انتقال پیام عصبی لازم است دراز و کشیده باشد
یاخته و سازمان بندی آن

در یاخته های گیاهی نیز چنین وضعی وجود دارد. برای نمونه در گیاهان، آوند ها که دراز و لوله مانند هستند، انتقال مواد را برعهده دارند.
در جانداران پر یاخته ای از اجتماع تعدادی از یاخته های همکار و مشابه، بافت تشکیل می شود. در بدن ما چهار نوع بافت اصلی به نام های پوششی، پیوندی، عصبی و ماهیچه ای وجود دارد.
وقتی بافت های مختلف در کنار هم قرار می گیرند، اندام یا عضو تشکیل می شود؛ مثل معده، کلیه و قلب.
اندام ها یا اعضا در کنار هم دستگاه ها را به وجود می آورند؛ مثل دستگاه گردش خون و گوارش.
با جمع شدن دستگا هها در کنار هم موجود زنده به وجود می آید.
یاخته و سازمان بندی آن

متن درس های دیگر (علوم هفتم)

متن درس اول علوم هفتم (تجربه و تفکر)

دانلود متن درس اول علوم تجربه و تفکر سال تحصیلی 99-1400 تجربه و تفکر PDF کتاب متن درس علوم هفتم متن فصل اول درس علوم نام درس تجربه و تفکر